افق آینده دار صنعت نسوز

[admin]

فرآورده های نسوز، مواد غیرفلزی هستند که هرکجا که کوره و حرارت بالا وجود داشته باشد، به آنها نیاز پیدا می کنیم. به صورت علمی نیز به خاکی نسوز گفته می شود که بتواند دست کم 1788درجه کلوین را تحمل کند. این خاک ها عموما از 23 تا 34 درصد اکسید آلومینیوم و 50 تا 60 درصد سیلیس تشکیل شده اند. به طور کلی ترکیبی از مواد اولیه را که در برابر حرارت تحمل بالایی دارند، برای تولید نسوز انتخاب می کنند و به شکل عایق مورد نظر درمی آورند و در جا هایی که حرارت بالا و مقاومت فیزیکی بالایی مورد نیاز است، استفاده می کنند. استفاده از مواد نسوز از زمان پیدایش صنایع سفال و فلزسازی آغاز شده و روزبه روز با گسترش صنایع توسعه یافته است؛ به طوری که امروز بسیاری از صنایع، از جمله فولاد، سیمان، مس، آلومینیوم، شیشه، نفت و گاز، پتروشیمی، گچ، آهک و کاشی و سرامیک از فرآورده های نسوز در فرآیند تولید خود استفاده می کنند.

صنعت تولید فرآورده های نسوز در کشور، در مقایسه با دنیا جایگاه متوسط رو به پایین دارد و عموما از تکنولوژی دهه های گذشته برای تولید در این صنعت استفاده می شود. در کشور سالانه 400هزار تن انواع مواد نسوز تولید می شود که از این میزان 240هزار تن در صنعت فولاد و 100هزار تن در صنعت سیمان و مابقی در سایر صنایع مورد استفاده قرار می گیرد. ایران در فرآورده های نسوز، صادرات خاصی ندارد و در موارد بسیار محدود، صادرات انجام می شود و حتی کشور در حوزه نسوز واردکننده است که البته به طور عمده، واردات نسوز مربوط به نسوزهای استفاده شده در صنعت شیشه است. نسوزهای مورد استفاده در صنعت شیشه، نسوزهای خاصی هستند که به تکنولوژی بالا برای تولید نیاز دارند. از سوی دیگر با توجه به اینکه مقدار و تناژ موردنیاز پایینی دارند، تولید محدود برای هیچ شرکتی در داخل کشور توجیه اقتصادی ندارد.

فرآورده های نسوز عموما از نظر جنس و کاربرد تقسیم بندی می شوند. تقسیم بندی از نظر جنس شامل درجه دیرگدازی، خواص شیمیایی، نوع و شکل دیرگداز و ترکیب مواد و دماست و به چهار دسته گستره دیرگدازی دماهای پایین تا بسیار بالا، خواص شیمیایی که نسوزهای اسیدی، قلیایی و خنثی را شامل می شود، نوع و شکل دیرگداز و ترکیب شیمیایی تقسیم بندی می شود. فرآورده های نسوز از نظر کاربرد نیز به چهار دسته محصولات شکل دار، محصولات بی شکل، محصولات ویژه و محصولات عایق و سبک تقسیم می شوند. در داخل کشور فرآورده های نسوز را برحسب محصولی که تولید می شود، به دو دسته تقسیم می کنیم؛ اول نسوزهای پایه منیزیتی است که قابلیت تحمل حرارتی بالا با مدت زمان بالا را دارند و دسته دوم، نسوزهای پایه دولومیتی که تحمل حرارتی پایین و شوک پذیری کمتری دارند و زمان کمتری می توان از آنها استفاده کرد؛ زیرا عمر کمتری در مقایسه با پایه منیزیتی ها دارا هستند.

استفاده از نسوز در کشور در سال های قبل بیشتر براساس استفاده از پایه منیزیتی ها بود؛ چون عمر بیشتری دارند و توقف های خط تولید به جهت تعویض نسوزها را به حداقل می رسانند؛ اما با توجه به افزایش بیش از حد قیمت منیزیت، استفاده از نسوزهای پایه دولومیتی به دلیل ارزان تر بودن افزایش پیدا کرده است. در زمینه تهیه مواد اولیه موردنیاز شرکت های تولیدکننده فرآورده های نسوز، هرچند منیزیت داخلی نیز داریم، ولی عموما شرکت ها به واردات نیاز دارند؛ به طوری که در این صنعت شرکت ها بعضا تا 70درصد مواد اولیه خود را از خارج کشور وارد می کنند و به طور کلی این صنعت در تهیه مواد اولیه با مشکل روبه روست؛ به خصوص برای تهیه آلومینا بوکسیت که مشکل بسیار جدی است.

قیمت محصول و میزان مصرف در این صنعت به میزان زیادی به مواد اولیه وابسته است و وجود نیروی کار ارزان و برخورداری از هزینه انرژی پایین در کشور مزیتی برای این صنعت محسوب نمی شود. تولیدکنندگان خارجی نسوز امروزه عموما از خطوط تولید تمام اتوماتیک بهره می گیرند و عموما ظرفیت های تولیدی بالایی دارند. در داخل کشور با توجه به اینکه مواد اولیه نسوز وارداتی است، این صنعت و تکنولوژی پایین و ظرفیت تولید پایین شرکت ها را شاهد هستیم، بهای تمام شده تولیدکننده های داخلی بالاست و به طور کلی مزیتی در صادرات این محصول نداریم. تنها نقطه روشن برای صادرات محصولات نسوز را می توان چشم انداز هدف گذاری عراق برای رسیدن به فروش روزانه 8میلیون بشکه نفت و سرمایه گذاری در بسیاری از صنایع دانست که می تواند مسیری برای صادرات محصولات نسوز کشور باشد.

در میان شرکت های تولیدکننده نسوز در کشور، پنج شرکت در بورس پذیرفته شده اند که شرکت های فرآورده های نسوز پارس با نماد «کفپارس»، فرآورده های نسوز آذر با نماد «کاذر» و فرآورده های نسوز ایران با نماد «کفرا» در بازار دوم بورس حضور دارند. شرکت تولیدی و خدمات نسوز توکا با نماد «کتوکا» در بازار اول فرابورس و شرکت فرانسوز یزد با نماد «کایزد» که به تازگی عرضه شده است، در بازار دوم فرابورس حضور دارد. همچنین یک شرکت با نام تولید خاک نسوز استقلال آباده که تولیدکننده خاک های نسوز است در بازار پایه زرد فرابورس حضور دارد. با توجه به اینکه عمده مصرف نسوز در کشور ما مربوط به فولادسازی است، عموما قیمت نسوز با قیمت شمش فولاد مقایسه می شود و هرچقدر نسبت قیمت نسوز به شمش افزایش می یابد، در آن دوره شاهد رشد حاشیه سود این شرکت ها هستیم.

شرکت «کاذر» ظرفیت تولید 18هزار تن آجر نسوز و 22هزار تن جرم را دارد. این شرکت تولیدکننده محصولات دولومیتی و تقریبا بزرگ ترین تولیدکننده نسوز در کشور است که ظرفیت اسمی تولید 77هزار تن انواع محصول را دارد. این شرکت دو واحد تولیدی دارد که یکی استیجاری است و در محوطه ذوب آهن قرار دارد و دیگری در منطقه صنعتی فولاد واقع شده است. با توجه به اینکه کوره های موجود در محوطه ذوب آهن متعلق به ذوب است، شرکت به اجبار محصول خود را به ذوب می فروشد و قدرت افزایش نرخ نیز ندارد. در همین راستا با اجرای طرح توسعه کوره دوار می تواند خود تولید کرده و برای فروش و افزایش نرخ مستقل عمل کند. شرکت «کتوکا» 31هزار آجر و 17هزار تن جرم تولید می کند. شرکت «کفپارس» ظرفیت تولید 9.600تن آجر و 500تن جرم را دارد. این شرکت دو کوره مشابه دارد که در ابتدا یکی مازوت سوز و دیگری گازسوز بود؛ اما با توجه به مسائل آلودگی زیست محیطی مازوت این کوره غیرفعال بود که اخیرا این کوره به گازسوز ارتقا یافته است و 9هزار تن به ظرفیت عملی شرکت اضافه می کند که برای 1401 انتظار می رود 40درصد آن محقق می شود. شرکت «کایزد» نیز ظرفیت تولید 14هزار تن آجر و 800تن جرم را دارد که به تازگی طرح توسعه تولید 6هزار تن بلوک نسوز را افتتاح کرده است که در سال 1401 میزان 25درصد ظرفیت آن برای تولید محقق می شود. شرکت «کفرا» نیز ظرفیت تولید 41هزار تن آجر و 12هزار و 500تن جرم را دارد که یک طرح توسعه با ظرفیت تولید 30هزار تن برای تولید دولومیت را به تازگی افتتاح کرده است.